Vietnam Laos Kamboçya Seyahatnamesi 5



Adı savaşla özdeşleşmiş uzak ülke; Vietnam

Saigon ve Cu Chi Tünelleri



Başkent değil. Ulusal kahramanlarının anıt mezarına ev sahipliği de yapmıyor. Yine de bu kalabalık şehir Ho Amca’nın ismini taşıyor. Savaş bitip Saigon’un 30 Nisan 1975’de düşmesinden yaklaşık bir yıl sonra, galip Kuzeyliler şehrin adını Saigon’dan Ho Chi Minh’e çevirmişler… Eski anti-komünist, ABD yanlısı şehrin Komünizmin simge isimlerinden Ho Chi Minh’in adını taşıması, nasıl desem biraz zorlama olmuş sanki. Bence Ho Amca hayatta olsa, kesin şehrin adının Saigon olarak kalmasını isterdi...
Ho Chi Mihn’deki ilk gecemde Quan 1’deki (1. Bölge, Paris’teki Arondissement’ler gibi) otelimizin civarında Rolex, Louis Vuitton, Bvlgari ve daha pek çok lüks mağazayı gördüğümde farketmiştim şehrin ismiyle kendisi arasındaki çelişkiyi…

İzninizle bu yazıda Ho Chi Minh yerine Saigon ismini kullanacağım. Neden derseniz hem az önce sözünü ettiğim “çelişki” den, hem de her seferinde Ho Chi Minh yazmak gerçekten çok sıkıcı; 
"Shift-H-o-space bar-shift-C-h-i-space bar-shift-M-i-n-h, yoksa –h-n miydi?"



O Aralık sabahı erkenden çok sevdiğim Hoi An’dan önce yeniden Da Nang’a; havalimanına, oradan da Saigon’a geçtik. Da Nang, Saigon arası yaklaşık 1 saat 15 dakika sürüyor. Saigon’a giriş kapımız, ülkenin en büyük havalimanı; Tan Son Nhat Uluslararası Havalimanı ve kodu da SYG, sanki benim bu şehre Saigon dememi haklı çıkarır gibi…

Vietnam’ın en büyük şehri, dokuz milyonluk Saigon’da dört milyon da motosiklet varmış.  Havalimanından çıkar çıkmaz zaten bunu fark ediyorsunuz. Sanki her yönden üzerinize doğru akan bir motosikletliler ordusu var. Bazıları tek, bazıları 2 kişi, hatta aynı motosiklete 4-5 kişi, çoluk çocuk binenleri bile görmek mümkün, keza motosikletiyle olmadık eşya taşıyanları da. Hatta “Xe Om” denilen motosiklet taksiler bile var. Fakat herkes kasklı. Vietnamlıların ismi Kask Yasası olan bir yasaları ve bu konuda ciddi yaptırımları varmış. Ne diyelim; sokaklarımızda henüz bu kadar çok motosikletli olmasa da darısı başımıza… Bir de onca motosiklet ve onca kask olunca doğal olarak bir de tarz gelişmiş tabii ki; rengârenk, farklı tip ve modellerde o kadar güzel kasklar var ki. Eminim bu ülkede her yıl değişen bir kask modası bile vardır.

Yeri gelmişken Hanoi’yi anlatırken bir fotoğrafın altına koyduğum “Neden maske takıyorlar ki?” sorusunun yanıtını vermeli; fotoğraflarda da görebileceğiniz gibi Vietnam’da neredeyse tüm motosikletliler eski Amerikan filmlerinde kovboyların taktığına benzer maskeler takıyorlar. Hatta bayan sürücülerin pek çoğu maskenin yanında eldiven de takıyor. Bunun da nedeni Vietnam halkının güzellik anlayışı. Vietnamlı kadınlar –ve tabii ki erkekler- soluk bir teni, güneşten yanmış bir tene kıyasla çok daha güzel bulduklarından, korunmak için bu maske ve eldivenleri takıyorlarmış.

Maskeli Motosikletliler

Saigon'da bir kavşak


Saigon’daki ilk durağımız aslında programda olmamasına rağmen Gezgin Dostum Ümit Kuru’nun önerisiyle gittiğimiz –ve çok da iyi ettiğimiz- Jade Emperor Pagoda oldu. (Yeşim İmparator Pagoda veya Tapınağı, Vietnam Dilindeki ismiyle; Pagoda Phuoc Hai Tu). Pagoda 1900’lerin başında Saigon’da yaşayan Kanton (Güney Çin) Topluluğu tarafından inşa edilmiş. Taocu bir tapınak ve Taoizm’in en önemli tanrısı Jade İmparatoru’na adanmış. 

Pagodanın bahçesindeki büyük kazandan etrafa yayılan tütsünün kokusu, ilginç mimari ile birlikte Pagoda’ya farklı, mistik bir hava veriyor. İçerisi ise gerçekten çok ilgi çekici; Taocu ve Budist efsanelerden sahnelerin canlandırıldığı sunaklar, her biri birer sanat eseri ahşap oymalarla dolu odalar ve bir de çocuk sahibi olmak isteyen kadınların adak adadığı bir bölüm var.

Bir de, bahçede içerisinde onlarca kaplumbağa olan bir de havuz var. Asya kültüründe kaplumbağa uzun yaşamın simgesiymiş. Vietnam Kültüründe ise ayrıca servet ve şans getirdiğine inanılıyormuş. İçerisinde onlarca kaplumbağa bulunan havuzu nedeniyle bu Pagoda “Kaplumbağa Pagodası” olarak da adlandırılıyormuş.

Saigon’a gidecek olursanız görülecek yerler listenizde mutlaka olmalı derim…


Jade Emperor Pagoda ve tütsü dumanları

Pagodanın içerisinden

Kaplumbağalar Havuzu

Ardından Başkentin bir zamanlar Fransız Sömürgesi olduğunu mimarisiyle gözünüze sokan bölgesine gidiyoruz. Bu bölgeye geliş amacımız Saigon Merkez Postanesini ziyaret etmek. Postane 1886-1891 yılları arasında ünlü Gustave Eiffel tarafından inşa edilmiş. Halen aktif bir postane olarak çalışıyor ve Vietnam’ın da en büyük postanesiymiş. Bu büyük binanın içerisinde bir kafe ve güzel de bir hediyelik eşya dükkanı var; ve her gittiği yerden bir Tişört almak gibi bir alışkanlığı olan biri olarak söyleyebilirim ki; tüm Vietnam’da gördüğüm en güzel tişörtler buradaydı...

Merkez Postanenin hemen karşısında da Notre Dame Katedrali var (Saigon Notre-Dame Basilica). Bu bina da Fransızlar tarafından 1800’lerin sonunda yapılmış. Açıkçası orada bulunduğumuz kısa sürede Katedralin kendisinden çok fotoğraf çektiren bir gelin ve damadın fotoğraflarını çekmekle meşguldük.


Saigon Merkez Postanesi

Postane binasının içerisinden; arkada Ho Amca

Notre Dame Saigon'dan daha çok ilgimizi çeken çift


Merkez Postane ve Notre Dame’ı gördükten sonraki durağımız Cu Chi Tünelleri'ydi. (Ku Çi diye okunuyor...)

Başkent Saygon’a komşu Cu Chi bölgesindeki aynı isimli Tüneller, günümüzde, Vietnam halkının kendilerinden çok daha üstün silahlara sahip Amerikalılara karşı kazandıkları zaferi sergiledikleri bir Savaş Müzesi’ne dönüşmüş. Bana da sorarsanız; Vietnamlıların nasıl olup da Amerikan Savaşını kazanabildiklerini anladığınız yer burası…

Savaşın en yoğun olduğu dönemde sadece bu bölgedeki tünellerin toplam uzunluğu 250 kilometreyi buluyormuş; Saigon’un burnunun dibinden Kamboçya sınırına kadar uzanan büyük bir yeraltı ağı… Amerikalılar için tuzaklarla dolu, yer yer birkaç katlı bu tünel şebekesi içinde pek çok komuta merkezi, hastane, mutfak, küçük çapta silah fabrikası, cephanelik ve yaşama alanları mevcutmuş. Hatta Hue’yi anlatırken söz ettiğim Tet Saldırısı da bu komuta merkezlerinden birinde planlanmış…

Aslında Cu Chi’nin killi kızıl topraklarında ilk tüneller sömürgeci Fransızlara karşı direnirken 1940’lerda inşa edilmiş. Daha doğrusu ilkel aletlerle, çoğu zaman elle kazılmış. O yıllardaki amacı köyler arasında gizli iletişimi sağlamak ve Fransızlar'dan saklanmakmış. 1960’lara gelindiğinde Güney Vietnam’a karşı eylemlerde bulunan Kuzeyli Viet Cong’lar tünellerin stratejik önemini fark edip bölgenin kontrolünü ele geçirmiş, yeni tüneller inşa etmiş. Tüneller sayesinde Saigon’a casuslar gönderip,  terörist eylemler düzenlemişler. Güney Vietnam Hükümeti olayı kontrol altına almak istediyse bu işte oldukça beceriksiz kalmış. Hatta Güneylilerin bu beceriksizlikleri sonucunda Viet Cong’lular o kadar güçlenmişler ki başkent Saigon’a sadece 30 kilometre mesafedeki Cu Chi şehrinde bir geçit töreni bile yapmışlar. Bir rivayete göre ABD Başkanı Jonhson; “Güney Vietnam elden gidiyor” diye düşünmüş olmalı ki, bu olayın üzerine Amerikan Askerlerini buralara göndermeye karar vermiş.

Amerikalılar Vietnam’a geldiklerinde Viet Cong tehtidi ile başa çıkmak için Cu Chi şehrine büyük bir üs kurmak olmuş, gelgelelim üs bölgelerinin tam da tünel ağının üzerinde olduğunu fark edememişler. 25. Tümelerindeki askerlerin geceleri çadırlarında uyurken nasıl olup da vurulduklarını anlamaları aylar sürmüş...

Amerikalılar tünelleri bulmak ve imha edebilmek için bir sürü yol denemiş; kocaman dozerlerle pirinç tarlarını ve ormanın bazı kesimlerini dümdüz etmişler, köyleri boşaltmışlar, sık ormanda görüş sağlayabilmek için uçaklardan yaprakları döken kimyasal ilaçlar püskürtmüşler, Napalm ile ormanı yakmaya çalışmışlar. Fakat ne tünelleri bulabilmişler ne de ormanı yakabilmişler. Napalmın yarattığı yüksek ısı bölgenin aşırı nemli havasıyla birleşince sağanak yağmurlara neden olmuş.

Viet Cong ve Tüneller yine de ayakta kalmış…

Teknolojiden bir sonuç elde edemeyen Amerikalılar bu kez tünellerde savaşacak birlikler oluşturmuşlar. Tünel Fareleri denilen bu askerler yer altında Viet Cong’lularla göğüs göğüse savaşmışlar ama çok fazla kayıp vermişler.Ardından Amerikalılar, Alman kurt köpeklerini kullanmışlar. Bu kez de Viet Cong’lular köpeklere dost gibi kokabilmek için Amerikan Sabunlarıyla yıkanmışlar, ele geçirdikleri Amerikan üniformalarını giymişler. Tünel havalandırmalarının ağzına Acı kırmızıbiber koymuşlar, hayvanlar koku alamadıkları gibi bir de burunları yanmış.

En sonunda Amerikalılar bölgeyi serbest saldırı bölgesi ilan etmişler; yani topçular geceleri rastgele ateş açmış, savaş uçakları görev sonrası kalan bombalarını ve Napalmlarını bölgeye bırakmış.

Viet Cong ve Tüneller yine ayakta kalmış...

Ve nihayet Amerikalılar dev B 52 Bombardıman uçaklarıyla gerçekleştirdikleri Carpet Bombing ile tünellerin büyük kısmına ancak zarar verebilmişler. Carpet Bombing denilen şey de seçilmiş bir alandaki her noktaya en yoğun hasarı verebilmek için seri halde binlerce bomba bırakarak yapılan bir bombardıman şekli… Yani bildiğiniz her şeyi yerle bir etmek. Amerikalıların en sonunda başarılı olduğu bu operasyon 1960’ların sonunda gerçekleşmiş ancak, fakat iş işten geçtikten sonra… Askeri olarak “gereksiz” bulunan bu operasyona kadar tüneller işlevlerini tamamlamışlar zaten. Artık Amerika'nın savaşı kaybetmesi kaçınılmazmış.

Chu Chi’deki Savaş Müzesinde önce birkaç baraka geziyorsunuz. Bir tanesinde, duvarın üzerinde tünellerin yapısını gösteren büyükçe bir şema var. Bir diğeri Cu Chi Tünelleriyle ilgili bir belgeselin gösterildiği salon. Ardından Viet Cong üniformalı bir rehber eşliğinde cangıla doğru gidiyorsunuz (Cangıl yerine kullanabileceğim Türkçe bir sözcük varsa biri bana öğretsin lütfen!). Burada rehber size tünellerden küçük bir bölümü gösteriyor. Dilerseniz, batılı turistlerin standartlarına göre genişletilmiş bu tünelde 25-30 metre kadar yeraltında çömelerek yürüyebilirsiniz de; tabii ki fiziğiniz uygunsa, her ne kadar genişletilmiş olsa da tünel hala çok dar çünkü.

Tünel demonstrasyonunun ardından bir süre cangılda dolaştım. İnsanı neredeyse boğacak denli nemli havada, gökyüzünü kapatan yüksek ve sık ağaçların arasında dolaşırken sanki Müfreze’nin Daniel Dafoe'su veya Tom Berrenger'i bir ağacın arkasından çıkıverecekmiş gibi geliyor. Bu arada, benim anımsadığım Cu Chi Tünellerinin geçtiği Amerikan Savaşı filmlerinden biri de Müfreze’dir. Orada, tünel girişindeki bubi tuzağı sahnesini, filmi izleyip de hatırlamayan yoktur sanırım.

Tüm bu Savaş Müzesi Kompleksinde tek hoşuma gitmeyen yer ise turistlerin para karşılığında savaş sırasında kullanılan silahlarla ateş edebildikleri Atış poligonu oldu. Bu poligonda Viet Cong’luların AK47 veya Amerikalıların M16 tüfekleriyle parasını ödeyip istediğiniz kadar ateş edebiliyorsunuz. Silahları sevmemem bir kenara, yıllar sonra bir sürü Amerikalı turistin gelip de burada mermi başına 1.25 Dolara AK47 ile ateş edip, askercilik oynaması sanki bu tünellerde yaşamını yitirenlere saygısızlık gibi geldi bana bana…


Cu Chi Tünelerini gösteren şema

Adını anımsayamadığım Rehberimiz tünellerin kazıldığı
ilkel aletleri gösterirken

Klasik Tünel demostrasyonu fotoğrafı 1

Klasik Tünel demonstrasyonu fotoğrafı 2

Viet Cong'luların elegeçirdiği bir Amerikan M 41 Tankı

Cangıl içinde kaybolurken...

Eski lastiklerden yapılmış terlikler

Cu Chi sonrası Saygon’a döndük. İzlediğim bir sürü Amerikan savaşı filminden bölük pörçük sahneler yol boyunca zihnimde gezip durdu. Sanırım bir sonraki Vietnam’la ilgili yazacağım son bölüme bir de en beğendiğim Amerikan Savaşı filmleri listesi eklemeliyim.

Son olarak yazıyı hazırlarken izlediğim Cu Chi Tünelleriyle ilgili bir belgeselin linkini vermek istiyorum, İngilizce alt yazılı; The Cu Chi Tunnels. İlginizi çekerse…

Sürecek

Etiketler: , , , ,